«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیَّاتِ وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ».

عرض تسلیت به امام زمان(ارواحنافداه)

ایام شهادت سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین و مولایمان حضرت سیدالساجدین ^{(علیهما‌‌السلام)} را به محضر منور حضرت بقیت‌الله الاعظم ^{(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)} و همه‌ی ارادتمندان آن حضرت و شما عزیزان تسلیت عرض می‌کنم.

در زیارت عاشورای غیرمعروفه، بخشی داریم که بخش تسلیت و تعزیت است. در آنجا می‌گوییم: «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ أَحْسَنَ اللهُ لَكَ الْعَزَاءَ فِي وَلَدِكَ الْحُسَيْنِ عليه السلام؛ سلام بر تو‌ ای رسول خدا، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد. خدا پاداشت را در مصیبت فرزندت حسین ^{(عليه‌السلام)} نیکو گرداند». همین تعبیر را راجع‌به امیرالمؤمنین، حضرت زهرا و امام حسن ^{(علیهم‌السلام)} هم دارد. بعد خطاب به مؤمنان تسلیت می‌گوید. ما نیز از همان شیوه استفاده می‌کنیم و به محضر حضرت بقیت‌الله الاعظم عرضه می‌داریم: «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا بقیه الله وَ عَلَيْكَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ أَحْسَنَ اللهُ لَكَ الْعَزَاءَ فِي أبیک الْحُسَيْنِ ^{(علیه‌السلام)}؛ سلام بر تو‌ ای بقیت‌الله، و سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد. خدا پاداشت را در مصیبت پدرت حسین ^{(عليه‌السلام)} نیکو گرداند».

توضیحاتی درباره نحوه برگزاری جلسات در ایام کرونا

توفیقات ما برای جلسات جاری صحیفه‌ی مبارکه‌ی سجادیه، بر اساس وضعیت کرونایی کم ‌شد و طبق گزارش دوستان، از زمان آغاز دعای بیستم جلسه‌ی صحیفه، پنج جلسه به صورت مجازی و پانزده جلسه به صورت حضوری برگزار کردیم. گمان ما آن بود که دیگر با تعطیلی جلسات مواجه نشویم و به صورت ترکیبی از حضوری و مجازی در خدمت عزیزان باشیم؛ اما وضعیت سخت شد و ما هم مبتلا به دست و پنجه نرم کردن با این ویروس منحوس شدیم و حدود یک ماه این وضعیت برقرار بود و امکان برگزاری جلسه در مکان معهود (سرچشمه) را نداشتیم. بعد از بهبودی هم دیدیم نزدیک ایام ماه محرّم هستیم. بنا شد طبق روال هر سال تا بعد از عاشورا صبر کنیم. به هر صورت، به دعای دوستان، این امکان فراهم شده که بحث را طبق روال سابق ادامه دهیم. تا زمانی که امکان حضور دوستان در سرچشمه و مجاور شهدا و مقتل شهدا فراهم شود، جلسات را به همین شکل غیرحضوری ادامه می‌دهیم.

سختیِ بیماریِ کرونا، توصیف‌نشدنی است

از جناب آقای زمانی تشکر می‌کنم که مثل همیشه فیض‌بخش مجلس ما بودند. البته مطلع شدم که ایشان هم مبتلا بودند. ان‌شاءالله همیشه در حصن الهی باشید و خدای تبارک و تعالی همه‌ی شما را حفظ کند و همگی از این بلیّه در امان باشید و اگر هم روزی شما شد، نوع سبک آن روزی شما شود! کسی به من گفت: چطور بیماری‌ای است؟ گفتم: یُدرک و لایوصف است! مخصوصاً سویه‌‌ی اخیر (دلتا) که گونه‌ی سختی است. می‌گویند نوع دیگری هم در راه است و ظاهراً تا زمان ایمنی جمعیِ بعد از واکسیناسیون ادامه دارد.

احیای دین توسط امام سجاد ^{(عليه‌السلام)}

من امروز دو نکته خدمت شما عرض می‌کنم. مطلب اول به مناسبت ایام است و مطلب دوم در مورد بحث دعای بیستم است. به مناسبت ایام، یک یادآوری و یک معرفی را تقدیم می‌کنم.

یادآوری آن است که امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} کار را از کجا آغاز کرد؟ ایشان از زمانی شروع کردند که به تعبیر امام صادق ^{(عليه‌السلام)}: «اِرتَدَّ النّاسُ بَعدَ الحُسَینِ اِلَّا ثَلاثَة؛[1] به‌جز سه نفر، همه‌ی مردم پس از حسین، مرتد شدند». در بعضی متون، چهار نفر نیز آمده ‌است. امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} رسالت خود را از سخت‌ترین نقطه آغاز می‌کنند و حدود 35 سال در سخت‌ترین دوران ادامه می‌دهند. به نظر می‌رسد خدای تبارک و تعالی برای ایشان، نقش عیسای امت و مسیح امت را قرار داده ‌است؛ وگرنه به حسب ظاهر، دیگر امیدی به زنده شدن اسلام نبود.

سیدمحمدباقر صدر بزرگ تعبیری دارند و می‌فرمایند دیگر چیزی از امت باقی نمانده‌ بود و آنچه این امید را در دوره‌ی بعد از سرمایه‌گذاری عظیم حضرت سیدالشهدا ^{(عليه‌السلام)} به نتیجه رساند و خون حضرت را به رگ‌های امت رساند و نفس مسیحایی شد، امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} همراه حضرت زینب ^{(سلام‌‌الله‌علیها)} و جمع کوچک به‌اسارت‌رفته بود. امت از دست رفته و دچار انحراف فکری و اعتقادی و انحطاط اخلاقی و فساد محض و حکمرانی خبیث شده ‌بود. امام سجاد و حضرت زینب ^{(سلام‌‌الله‌علیهما)} از بعد از ظهر عاشورا کارشان آغاز می‌شود. ابتدا حضرت زینب به صورت آشکار عمل می‌کند و بعد به صورت ترکیبی حضرت سجاد ^{(عليه‌السلام)} کار را ادامه می‌دهند.

آنچه از زندگی حضرت خبر داریم، همین دورانی است که با عنوان ایام اسارت (از بعد از ظهر عاشورا تا اربعین و بازگشت به مدینه) شناخته می‌شود. این میزان، روایت‌های تاریخی دارد و در این بین، تجلّی امام در خطبه‌های کوفه و شام، ظهور و بروز بیشتری دارد. البته در این مدت، بیشتر پشت ‌صحنه نقش داشتند و حضرت زینب، کارها را مدیریت می‌کردند. به همین جهت است که می‌گویند حضرت مقام وصایت دارند و وصی امام بوده‌اند. ایام بعد از این در زندگی حضرت شناخته‌شده نیست و گزارش‌های شفافی از آن دوران در دسترس نیست.

نقش‌آفرینی سیدالساجدین در فضای اختناق پس از عاشورا

رعبی که حادثه‌ی کربلا به دل‌های مردم انداخت، آنها را گرفتار فلج روحی کرده و جامعه فلج شده ‌بود. برخی از علائم حیاتی در جریان توّابین و مختار، آن‌هم فقط در کوفه، دیده‌ شد؛ ولی با سرکوب جریان توّابین و قیام مختار، این علائم از دست رفت. در مدینه هم تحرکی پیدا شد که نمی‌شود اسم آن را قیام گذاشت. پسر حنظله‌ی غسیل الملائکه حرکتی انجام داد که با جریان واقعه‌ی حرّه ـ که از تلخ‌ترین وقایع تاریخ اسلام از جهت رفتار غیرقابل تصور دستگاه ستمگر و یزیدی با مردم مدینه بود ـ سرکوب شد و نفسشان گرفته ‌شد.

در چنین فضایی با آن انحطاط فکری و اخلاقی و سیاسی، امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} باید مأموریت بزرگ الهی خود را در مورد امت، از موضع امامت انجام دهد و گویا دوباره باید برای امت اسلامی، الفبای اسلام را معرفی کند و حتی از زیر صفر آغاز کنند؛ اولاً باید مردم با تعابیر اسلام ناب آشنا شوند و ثانیاً باید ریشه‌های مکارم اخلاقی و تربیت انسان‌های مؤمن، توسط امام دوباره آغاز شود و از نو افرادی ساخته ‌شوند. در عین حال مسئله‌ی امامت را طبق تراز غدیر (نظریه‌ی امام و امت؛ در برابر نظریه‌ی خلافت) و جایگاه و آفاق امام را مجدداً تبیین کند و رهبری فکری جامعه را بر عهده گیرد تا جامعه برای هدایت طبق رهبریِ امامِ برگزیده آماده شود.

این اوضاع آن‌قدر سخت است که باید برنامه‌ریزی بلندمدت انجام شود و هیچ افقی برای آنکه زمینه‌ی ارائه‌ی الگوی امامت اسلامی در زمان حیات خود حضرت فراهم باشد، وجود نداشت. این زمینه‌سازی بعداً به امام باقر و امام صادق ^{(علیهماالسلام)} تحویل شد و هدف‌گذاری بلندمدت صورت گرفت. این ساماندهی بر اساس جهت‌دهی فکری و سیاسی به جامعه توسط امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} شالوده‌گذاری شد و این آن کار بزرگ امام بود که به‌شایستگی صورت گرفت. به تعبیری می‌شود گفت که امام سجاد ^{(عليه‌السلام)}، مسیحای امت است و با نفس الهی و رحمانی، با استفاده از نسیم آسمانی که از افق عاشورا و کربلا وزیدن گرفت، حیات را به این کالبد مُرده برگرداند.

صحیفه، منشور خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی است

در این مأموریت بزرگ امام سجاد ^{(عليه‌السلام)}، تکیه‌ی عمده‌ی حضرت در نشر معارف ناب الهی و آغاز چرخه‌ی تربیت اسلامی، بر استفاده از زبان دعا بوده‌ و حاصل این انتخاب امام، منظومه‌ی مشعشع و بی‌نظیر و تابناک از دعاها است که در اختیار امت اسلامی است و ما آن را با عنوان صحیفه‌ی سجادیه می‌شناسیم. البته همان‌طور که بارها خدمت‌تان عرض کرده‌ام، آنچه دست ما است، بخشی از آن دعاها است. برخی دعاها در صحیفه‌ی مشهور نیست و در صحیفه‌ی جامع سجادیه آمده؛ مثل دعای ابوحمزه و مناجات خمس عشر که هر کدام سرمایه‌ای بزرگ است.

این مجموعه، میراث معنوی امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} است که در اختیار امت اسلامی است و امت می‌تواند با صحیفه، خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی کند. صحیفه‌ی سجادیه، نرم‌افزار تمدن اسلامی با زبان دعا است که زبان فطرت است و جنبه‌ی بین‌المللی دارد؛ ظرفیت پرواز و اوج‌گیری و نفوذ بالایی در فطرت‌ها دارد.

اهمیت ویژه‌ی دعای بیستم صحیفه

در این بین، دعای بیستم صحیفه در بخش خودسازی و جامعه‌پردازی، در محور تربیت و اخلاق، دارای جایگاه بسیار رفیعی است و از یک منظر، چه‌بسا مخاطب ویژه‌ی دعای مکارم، ائمه‌ی مسلمانان و مسئولان و سردمداران جامعه هستند که در جای خودش به این موضوع اشاره خواهیم‌ کرد.

معرفی کتابی ارزشمند درباره سیره‌ی سیاسی و مبارزاتی امام سجاد ^{(عليه‌السلام)}

کتاب شریف حماسه‌ی امام سجاد ^{(علیه‌‌السلام)} چندی پیش در مشهد مقدس رونمایی شد و بنده توفیق داشتم در جلسه‌ی رونمایی این کتاب حضور یابم و مطالبی بیان کردم. این کتاب حاوی چند سخنرانی رهبر عزیزتر از جانمان است که خیلی فوق‌العاده است و توسط مؤسسه‌ی حفظ و نشر آثار ایشان منتشر شده. بسیار حیف است که این کتاب را نخوانید. مباحثش در مجموع، تبیینی از آن دوران است که امام طی حماسه‌ای بزرگ و حضور شبانه‌روزی، در طول 35 سال تلاش می‌کند آب رفته به جوی بازگردد و مسیر هدایت امت فراهم شود؛ به‌طوری که امام صادق ^{(عليه‌السلام)} بعد از بیان آنکه پس از کربلا سه نفر بیشتر نماندند، فرمودند: «ثُمَّ إِنَّ النَّاسَ لَحِقُوا وَ كَثُرُوا؛[2] سپس زياد شدند و ديگران به اين سه نفر ملحق گرديدند».

برای اینکه انسان بداند که امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} چه کرد، باید این کتاب را ببیند. شاید در پاسخ به اینکه امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} که بود، کار دیگری نیاز باشد؛ اما اینکه ایشان چه کرد، این کتاب می‌تواند پاسخگو باشد و پاسخش را ذهن فعال شیعه، مخصوصاً جوانان، می‌تواند از این کتاب به دست آورد. کلمات ایشان مانند همیشه خیلی دلنشین و خودمانی و شسته و رُفته و مرتب است و تکرارهای بدیعی هم دارد. مقدمه‌اش هم سخنرانی حضرت آقا در کنگره‌ی امام رضا ^{(عليه‌السلام)} است که آنجا نظریه‌ی انسان 250‌ ساله را مطرح کرده‌اند. جمع اهالی صحیفه باید برای شناخت امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} تلاش بیشتری انجام دهند. حداقلش این است که این کتاب مختصر و جمع و جور را که حدود 250 صفحه است، مطالعه کنند.

چهار رکن دعای بیستم صحیفه

اما درباره دعای بیستم صحیفه‌ی مبارکه که موضوع بحث جاری ما است، اگر خاطر دوستان باشد ما به بحث نیت و احسن نیات رسیدیم و نسبتاً جمع‌بندی کردیم. اکنون باید سراغ رکن چهارم از ارکان مکارم الاخلاق برویم که یکی ایمان کامل و دیگری یقین برتر و سومین مورد، نیت خالص و نیکو و چهارمین مورد عمل احسن بود.

طبق جمع‌بندی ما، طلیعه‌ی دعای مکارم که این چهار مسئله‌ی اساسی را در برترین مراتب بیان می‌کند، اصول و قواعد است و بقیه‌ی دعا، به منزله‌ی شرح این چهار مورد است.

حدود بیست جلسه را پشت سر گذاشتیم که البته برخی از جلسات ناظر به مناسبت‌ها بود. اگر خدا بخواهد، سه یا چهار جلسه در مورد عمل باید سخن بگوییم و این فصل بحث را به پایان برسانیم. پس از آن، ترتیب جلسات متفاوت خواهد شد و بیشتر سبک گزارشی خواهیم ‌داشت و از روش شرح و بسط فاصله خواهیم‌ گرفت. البته سعی می‌کنیم در این روش گزارشی هم مطلبی گم نشود. برخی مطالب برای این زمان و مخاطب ما، اولویت بیشتری دارد که آنها را بیشتر توضیح خواهیم ‌داد؛ اما در مجموع سرعت می‌گیریم.

دستوری برای جلسه‌ی بعد

زحمتی برای شما عزیزان دارم و آن اینکه به قرآن کریم مراجعه داشته‌ باشید و آنجا که قرآن کریم مسئله‌ی حُسن یا احسن را با عمل ترکیب می‌کند، بررسی فرمایید؛ مخصوصاً روی آیه‌ی کریمه‌ی «خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛[3] مرگ و زندگى را پديد آورد تا شما را بيازمايد كه كدامتان نيكوكارتريد» تمرکز بفرمایید. این آیه خیلی تکان‌دهنده است و مبنای بحث آینده‌ی ما است که ذیل جمله‌ی امام است که فرمودند: «وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیَّاتِ وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ». خدای تبارک و تعالی در این آیه‌ی شریفه خیلی صریح به ما اعلام می‌کند که فلسفه‌ی آفرینش شما این است که زمینه و فراز و نشیب و امکانات و دشواری‌هایی فراهم شود تا در این بین، افراد دارای عمل بهتر، نیکوتر و زیباتر، شناسایی شوند. مقدمات دست به دست هم می‌دهند تا شما به بالاترین درجات عمل صالح دست پیدا کنید. یقین و نیت‌ها برای آن است که انسان به احسن الاعمال برسد؛ بنابراین بخش پایانی که بحث عمل است، خیلی ویژه است.

به توفیق الهی در جلسات آینده این بحث را با هم مرور خواهیم‌ کرد و یادآوری‌هایی برای بنده و شما و مخاطبان این برنامه خواهیم ‌داشت.

خدای متعال ما را قدرشناس امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} قرار دهد. بعد از تحلیل و مطالعه به این نتیجه می‌رسید که حیات فکری، اخلاقی و ایمانی همه‌ی ما مدیون آن امام است. خدای متعال ما را قدرشناس آن حضرت و به‌ویژه میراث بزرگشان، یعنی صحیفه‌ی سجادیه قرار دهد که ترجمان قرآن کریم به لسان عرشیِ دعا است.

تأثیر تضرع و دعای همگانی در رفع بلای کرونا

آقا فرمودند برای نجات امت و بشریت از این بیماری وحشی دعا کنید. از روز اول هم ایشان به صحیفه و دعای هفتم ارجاع دادند؛ اما جامعه عمل نکرد. اگر عمل می‌کرد، نجات پیدا می‌کرد. ما تضرّع و استغفار نداشتیم. چه کسی سراغ این دعا رفت؟ آنها که رفتند نصفه و نیمه و بدون حالت التجاء و تضرّع رفتند و این موضوع تبدیل به یک گفتمان عمومی در جامعه نشد.

خدای متعال را قسم می‌دهیم به حق خودش و به حق اولیای خودش و به حق مقرّبان درگاهش و به حق خون‌های پاک و مطهر به زمین ریخته‌شده و به حق آن دل‌های نازنین که در سفر اسارت مکرراً لرزید و شکست و به حق گریه‌ها و اضطرار امام سجاد ^{(عليه‌السلام)} و به حق صحیفه‌ی سجادیه و دعای هفتم و دعای بیستم و قرآن عظیم و پیامبر اعظم و ائمه‌ی هدی، که جامعه‌ی ما و بشریت را از این بیماری وحشی نجات دهد. خدای متعال را قسم می‌دهیم به حق محمد و آل محمد ^{(عليه‌السلام)}، قدم‌های دولت جدید را برای کشور و نظام ما مبارک گرداند و اوضاع جامعه‌ی ما در بخش‌های مختلف، به‌مراتب بهتر شود که امیدها فراوان است.