جلسه‌ای ویژه در فضایی متفاوت

موضوع جلسه‌ی بسیار باصفا و نورانی ما، یکی از بهترین و ضروری‌ترین موضوعات برای دستیابی به یک زندگی نورانی و الهی است. به همین منظور، یک متن بسیار عالی و باطراوت و هشداردهنده انتخاب شده است که حضرت علی ابن موسی الرضا (علیه آلاف التحیه و الثنا) آن را صادر کرده‌اند و دارای یک پیام ویژه و ترکیب خاصی است.[1]

حامل این پیام برای دوستان حضرت نیز یک شخصیت وارسته و از اولیای حلقه‌ی اول ائمه‌ی هدی (سلام الله علیهم اجمعین) و فقیه و محدث و عارف و مجاهد است؛ یعنی حضرت عبدالعظیم حسنی (سلام الله علیه).

مکان این جلسه نیز در جوار این حرم مطهر است که علاوه بر این امامزاده‌ی بزرگوار، هم امامزادگان دیگری در این حریم می‌درخشند و نور‌افشانی می‌کنند و هم شخصیت‌های بسیار بزرگ و مؤثر دینی و سیاسی در این حرم مطهر مدفون هستند که این مجاورت، جلسه‌ی ما را متفاوت می‌کند.

همچنین مخاطبان عزیز این جلسه جامعه‌ی باطروات و جوان دانش‌آموزی کشور و اعضای شریف و عزیز انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان هستند که بحمدالله جایگاه این نهاد نورانی باطراوت‌، خوش‌سابقه‌ و خوش‌قریحه در عرصه‌های فرهنگی و تربیتی در بین تشکل‌های دانش‌آموزی در فضای آموزش و پرورش ما شناخته شده است‌.

وقتی این چند ویژگی کنار هم قرار گیرد، جلسه‌ی متفاوتی تشکیل می‌شود که بحمدالله ما در آن حضور داریم.

من از بانی و حامیان عزیزی که همت کردند و این جلسه‌ی مقدّماتی و جشنواره‌ اول را در سال گذشته و دومین اجلاس را امسال برگزار کردند، تشکر می‌کنم.

بانی، اتحادیه‌ی شهرستان‌های استان تهران بوده است و عزیزان همت کردند و با سلیقه و تشخیص درست و به‌وقت، این انتخاب را داشتند و موضوع را مطرح و جلسه را برگزار کردند و دسته‌‌ای از عزیزان نیز حمایت کردند.

تولیت محترم و بزرگوار و دانشمند آستان مقدس حضرت سید الکریم (سلام الله علیه) و ارکان این مجموعه نیز حمایت ویژه‌ای داشتند.

از افاضات مدیر کل محترم آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران و ستاد و دفتر مرکزی اتحادیه فیض بردیم که آنها هم نقش حمایتی خوبی از عزیزانمان داشتند. از زحمات سایر بزرگواران نیز تشکر می‌کنم؛ مخصوصاً شما که استقبال و شرکت کردید و اثر فرستادید و با حضور خودتان به این کار خوب‌، سر و سامان دادید.

از همه‌ی شما عزیزان و بزرگواران تشکر و به لطف خدای متعال چند نکته را خدمت عزیزان عرض می‌کنم.

اصول همزیستی اسلامی

ما، درباره همزیستی اسلامی و ایمانی و خدایی، با یک طرح گسترده مواجه هستیم که خدای متعال‌، اساس و بنیان و مبانی آن را در قرآن کریم مطرح کرده و اولیای خدا آن را شرح و تفسیر، و در زندگی خود اجرا کرده‌اند.

این همزیستی اصولی دارد که این نامه‌ی نورانی بعضی از آنها را مطرح کرده است‌. من فهرستی از این اصول را بیان می‌کنم؛ البته هر یک از آنها شرح و توضیح و بیان دارد که در جای خود می‌تواند مباحثه و پیگیری شود.

1. اخوت ایمانی‌

پیوند فکری‌، اعتقادی‌، آرمانی، عاطفی‌، رفتاری و عملی در پرتو ایمان به پروردگار متعال و کتاب الهی و پیامبر خدا و فرجام کار که قیامت کبری است و راهنمایان همیشگی که اولیای خدا باشند، شکل می‌گیرد. در سایه چنین ایمانی خداوند متعال یک پیوند همیشگی بین کسانی که در این ایمان، مشترک هستند، برقرار می‌کند و می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ؛[2] در حقيقت مؤمنان با هم برادرند».

این رابطه‌‌ی ایمانی بین همه‌ی مؤمنین برقرار می‌شود؛ به طوری که جغرافیا و زمان و مکان و نژاد برداشته می‌شود و آنچه این ارتباط را به‌سامان می‌کند، صرفاً ایمان است.

در کنار این اخوت، حقوق متقابل بین مؤمنین وجود دارد؛ اما نقطه ثقل این نامه‌ی نورانی‌، اخوت ایمانی است؛ یعنی ناظر به دوستی و اخوت فراگیر بین آحاد مؤمنین است. در ضمن این اخوت عمومی‌، دوستی‌های خاص هم شکل می‌گیرد؛ یعنی کسانی در راه خدا بر اساس همان قاعده می‌توانند با گروهی ارتباط صمیمی داشته باشند؛ به‌گزینی و انتخاب ‌کنند و از ظرفیت این دوستی صمیمانه و نزدیک‌ برای رشد فکری‌، اخلاقی‌، معنوی و حفاظت از هویت دینی خود استفاده ‌کنند و از این فرصت برای همکاری‌های اعتقادی و دینی و آرمانی بهره‌مند شوند‌.

به عزیزانم توصیه می‌کنم نامه‌ی 31 نهج البلاغه را مطالعه کنند. در آنجا امیرمؤمنان (علیه ‌السلام) بعضی آداب و روش‌های این نوع دوستی‌های صمیمانه و نزدیک را مطرح کرده است‌.

2. پیوند با محوریت ولیّ خدا

در این شبکه‌، مجموعه‌ای از افراد مؤمن بر اساس همان آرمان و اعتقاد با محوریت ولیّ خدا به هم ارتباط پیدا می‌کنند. حبل الله در آیه «اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا؛[3] همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید»،[l1]  ولیّ خدا و حجت حق است.

ارتباط ایمانی، با وجود ولیّ و حجت خدا‌، از مردم مؤمن یک امت می‌سازد؛ یعنی پیوندها به محور اصلی که امام (علیه الصلوه و السلام) است، منتهی می‌شود.

آیه‌ آخر سوره‌ی آل عمران[4] هم که دو سال پیش‌، آیه‌ی سال اتحادیه بود، به همین مسئله اشاره دارد‌. «رَابِطُواْ» معنایش این است که همه‌ی مؤمنین در ضمن اتصال به یکدیگر، به‌صورت جمعی‌ به امام (علیه السلام) ـ حجت ناطق ـ و قرآن کریم ـ حجت صامت ـ متصل باشند؛ چراکه این دو متحد با هم هستند.

3. سلام

سلام، علامت و نشان مسلمانی، بعد از نماز و اذان و امثال اینها ا‌ست که مؤمنین وقتی با هم روبرو می‌شوند، سلام می‌کنند‌. سلام فراتر از لفظی است که مبادله می‌شود و در واقع اعلام دوستی‌، آشتی‌، صلح و امنیت در روابط آحاد مؤمنین است؛ بنابراین هر وقت مؤمنان یکدیگر را می‌بینند، به هم سلام می‌کنند.

سلام اسم خدا است‌. مؤمنان، نام حضرت حق را که از آن برداشت صلح و امان و دوستی و محبت و امنیت می‌شود، بین خودشان مبادله می‌کنند‌. وقتی من به شما سلام می‌کنم، معنایش این است که جنابعالی از اذیت و آزار و خیانت من در امان هستی‌.

حضرت رضا (علیه السلام) در این نامه بر این محور خیلی تأکید می‌کنند که نباید هیچ مؤمنی‌ از شما آزاری ببیند‌. این یک نکته‌ی اساسی است که بر آن خیلی تأکید دارند‌ و تأکیدشان هم عادی نیست.

این همان قاعده‌ی سلام است‌. قاعده‌ی سلام یعنی رابطه‌ی مؤمنین با یکدیگر رابطه‌ای بدون آزار و اذیت و ضرر است. جان، مال، شخصیت و ناموس تو از طرف من در امان است و از من به تو ضرری نمی‌‌رسد؛ حتی من در خدمت تو و خیرخواه تو هستم که آن هم نکته‌ی دیگری است‌. این اصل سلام است که خداوند درباره آن در قرآن می‌فرماید: «وَ اِذا جآءَكَ الّذينَ يُؤْمِنُونَ بِاياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ‏؛[5] و چون كسانى كه به آيات ما ايمان دارند، نزد تو آيند، بگو: درود بر شما».

4. صداقت و امانت

جالب است که در روایات ما این دو همیشه در کنار هم هستند؛ یعنی رابطه‌ی بین مؤمنین اگر بخواهد به همزیستی الهی برسد، باید از صدق و صفا برخوردار باشد و فریب و نفاق در بینشان نباشد. ویژگی دیگر امانت است؛ یعنی امین یکدیگر باشند و آنچه از دیگری در اختیار آنها قرار می‌گیرد‌، اعم از راز و ارزش‌ها و حیثیت و ... امانت شمرده و در محافظت از آن کاملاً کوشا با‌شند.

5. ارتباط فعال و مؤثر‌

زیارت، ارتباط فعال و مؤثر مؤمنان با یکدیگر است‌. در کنار یکدیگر، در هاله‌ای از حیا و عفت و پاک‌دامنی و سلامت با هم رابطه مؤمنانه دارند‌.

6. سخن خوب

علت اینکه ما این را در حد یک قاعده و اصل می‌آوریم، هم تأکید حضرت رضا (علیه السلام) است و هم اینکه سخن سازنده‌ی و سوزنده‌ی رابطه‌ها است و هیچ‌چیزی به ‌اندازه‌ی ارتباط کلامی، سازندگی ندارد‌. اثر آن را نمی‌توان با هیچ چیز دیگری مقایسه کرد. به همین علت جداگانه مطرح می‌شود؛ ضمن اینکه ارتباطات کلامی‌، حدود هفتاد درصد ارتباطات بین مردم را تشکیل می‌دهد.

من اینجا این نکته را یادآوری کنم که قرآن کریم از ما مؤمنین خواسته است که سخنمان اولاً: زیبا و پسندیده باشد: «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً؛[6] با مردم [به زبانِ] خوش سخن بگویید». ثانیاً: محکم‌، قابل دفاع و استوار باشد: «قُولُوا قَوْلاً سَدِیداً؛[7] سخن (حقّ و) استوار گویید». ثالثاً: آکنده از احترام باشد؛ مخصوصاً درباره بزرگ‌ترها و پدر و مادر که باید «قَوْلًا كَرِيمًا؛[8] سخنى شايسته» باشد.

اگر سخنی خالی از حُسن و سداد و کرامت باشد، حتماً نگفتن آن بهتر است و اصل بر سکوت است. این سکوت در صیانت از ارتباط‌ها و حفظ آن همزیستی که عرض کردیم، دارای ارزش زیادی است‌.

7. مراقبت‌

این هم نکته‌ی بسیار مهمی است‌. امام (علیه ‌السلام) در آغاز نامه فرمودند که به آنها بگویید که شیطان را به خودتان راه ندهید‌؛ یعنی بدانید روابط مؤمنانه‌ی شما در معرض آسیب‌ها و آفت‌های بسیار جدی قرار دارد‌. پای شیطان در میان است و شیطان هم توانایی زیادی در خراب‌ کردن روابط مؤمنان با یکدیگر دارد. هم این ارتباط‌ها را به هم می‌زند و هم این ارتباط‌ها را از مدار دوستی‌های خدایی خارج می‌کند؛ به نحوی که یک رابطه مؤمنانه، با دخالت شیطان از فضای دینی و انسانی و سالم خود خارج، و به دوستی شیطانی بدل می‌شود؛ بنابراین هم مراقبت از اصل رابطه‌ها و هم مراقبت از کیفیت آن و هم مراقبت از حقوق متقابل و رعایت آیین دوستی باید همیشه در دستور کار مؤمنین باشد؛ و الّا ضربه‌های اساسی خواهند خورد.

8. شاخص دوستی

ممکن است، شما بفرمایید که یک شاخص به ما بدهید تا بر اساس آن، رابطه خود با دیگران را بسنجیم و نگاه داریم و کیفیت دهیم و تقویت کنیم.

شاخص چیست؟ امیرمؤمنان (علیه السلام) در نهج‌ البلاغه این شاخص را به ما می‌دهند‌: «اِجْعَلْ نَفْسَكَ مِیزَاناً فِیمَا بَیْنَكَ وَ بَیْنَ غَیْرِكَ».[9] شگفتا! علی (علیه السلام) می‌فرمایند که در دوستی‌ها و روابط اجتماعی‌، خود تو شاخص هستی‌. چگونه؟! هر آنچه برای خودت دوست داشتی، برای دیگران هم دوست داشته باش و هر آنچه برای خودت نپسندیدی‌، برای دیگران هم نپسند‌. قاعده‌ بسیار مهم و اساسی‌ای است‌.

وقتی می‌خواهی سخنی بگویی‌، اگر برای خودت می‌پسندی تا دیگری آن را به تو بگوید‌، آن وقت بگو‌؛ چون جنابعالی بیش از هر کسی خودت را دوست می‌داری. اگر این شاخص را رعایت کنی‌، فضای ارتباطی تو با دیگران آکنده‌ از خیر و مصلحت و محبت و کرامت و صمیمیت می‌شود.

این اصول بخشی از اصول همزیستی مؤمنانه است که با الهام از این نامه و سایر معارف تقدیم شد. اگر ما این اصول را در زندگی خود رعایت کنیم، ان‌شاءالله از یک زندگی باطراوت و نورانی و مملو از نشاط و پیشرفت سهم خواهیم داشت.

تذکرات مهم

در پایان چند نکته را متذکر می‌شوم:

1. بهترین سن برای فراگیری مهارت‌های زندگی ایمانی و همزیستی مؤمنانه‌، سن شماها است. دوران نوجوانی و جوانی بهترین زمان برای فراگیری دوستی‌های سالم و خدایی و پیش‌برنده است. برای رفاقت‌های نزدیک و صمیمی‌، دوران جوانی بهترین دوران است؛ چراکه سن صفا و اخلاص و صدق است و در این دوران، انسان می‌تواند دوستی‌های ناب را بیاموزد؛ اگرچه ما دائماً به بچه‌ها یادآور می‌شویم که در این دوران خطر هم خیلی زیاد است. در دوستی‌های نزدیک اگر بعضی اصول رعایت‌ نشود‌، مخاطره‌برانگیز خواهد بود.

2. انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان که به لطف امام و شهدا برای ما مانده است‌، یکی از بهترین فرصت‌ها برای شکل‌گیری دوستی‌های مؤمنانه و کیفیت‌بخشی آن است؛ زیرا در انجمن اسلامی برای حفظ و تحقق مجموعه‌ای از آرمان‌ها جمع شده‌ایم که ذیل انقلاب اسلامی تعریف می‌شوند؛ بنابراین همین ارتباط‌، یک رابطه‌ی فکری‌، اعتقادی و عاطفی است که در آن همکاری‌های مؤمنانه شکل می‌گیرد.

اتصال این آرمان‌ها، اتحادیه‌ی انجمن‌های اسلامی را شکل می‌دهد که یک شبکه‌ی فراگیر، جوان و مؤمن کشوری است. من معتقدم که بحمدالله اتحادیه، زینت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی است و مثل ستاره‌ای بر سیمای آموزش و پرورش کشور می‌درخشد‌.

امیدوارم اعضای انجمن اسلامی قدر بدانند؛ زیرا آقا فرمودند: قدر عضویت در انجمن اسلامی و آموزش و پرورش را بدانید. داشتن چنین شبکه‌ی مؤمن‌، عمیق‌ به دور از شائبه‌های سیاسی و گرفتاری‌های مرسوم در جامعه، فرصتی مبارک و نیک است‌.

ضرورت حفظ اخوت ایمانی در ایام انتخابات

یادآوری این نکته ضروری است که در آستانه‌ی انتخابات هستیم‌. چند نکته را مجری بزرگوار و مدیر کل محترم مطرح فرمودند و چه بسا قبل از این هم عزیزان دیگر به آن پرداخته باشند‌. معمولاً در ایام انتخابات که رقابت‌ها جدی می‌شود‌، دوستی‌‌ها کاهش می‌یابد و شیطان در این ایام که یک اتفاق بزرگ ملی و وظیفه‌ی شرعی سیاسی ملی الهی و پیش‌برنده برای ملت ما است‌، خطرهایی ایجاد می‌کند‌. بخش عمده‌ی این خطرها به عدم رعایت قواعد دینی و دوستی‌های مؤمنانه مربوط می‌شود. اگر همه به این نامه عمل کنند، شما می‌بینید که چه انتخاباتی خواهیم داشت‌. گاهی در انتخابات دیده می‌شود که رفقا همدیگر را «جر» می‌دهند‌. تعجب نکنید‌! تعبیر جر دادن‌، تعبیر امام رضا (علیه السلام) در متن نامه است‌. ایشان از کلمه «تنزیق» استفاده کرده‌اند. تنریق آنجایی است که شما کاغذی را پاره می‌کنید‌. چنان به میدان حریف می‌روند و او را تخریب می‌کنند که چیزی از او باقی نمی‌ماند.

این رفتارها هیچ ربطی به جامعه‌ی ایمانی ندارد. اینها طرح‌های شیطان جنی و انسی است تا پدیده‌ی مبارک اخوت ایمانی آسیب ببیند.

اجلاس ما در چه وقت خوبی تشکیل شد‌؛ در آستانه‌ی رقابت‌های انتخاباتی. این اجلاس به همه پیام می‌دهد که این نامه حضرت رضا (علیه السلام) دستور العمل یک انتخابات سالم را در اختیار شما قرار می‌دهد.

باید در اینجا از کاندیداها و جناح‌‌های سیاسی و حامیان آنها خواست که از حضرت رضا (علیه السلام) بشنوند که اگر حریفتان را تخریب کنید، حضرت، شما را لعنت می‌کند و از محیط دوستی خودش شما را طرد می‌کنند. مراقب باشید زینت نظام اسلامی، یعنی انتخابات‌، گرفتار چنین آفت‌هایی نشود.

وظیفه اعضای انجمن اسلامی در انتخابات

نکته‌ی مهم‌تر و دقیق‌تر، تلاش برای حضور حداکثری است. جامعه‌ی دانش‌آموزی ما می‌تواند در این زمینه نقش بسیار مؤثری داشته باشد. اگر جوان دانش‌آموز خودش رأی داشته باشد که بهتر؛ اما اگر رأی نداشته باشد که اکثریت جامعه‌ی دانش‌آموزی ما رأی ندارند‌، باز می‌توانند یک کنشگر فعال‌ باشند و به خانواده‌ی خودشان نشاط دهند و از آنها بخواهند با حضور حداکثری، فرد اصلح را انتخاب کنند.

شاخص مجلس انقلابی

در این نوبت، رهبر عزیز و عالی‌قدر بیشتر از گذشته بر «انقلابی‌ بودن» تأکید کرده‌اند‌. انجمن‌های اسلامی، یک نهاد انقلابی است که مطلوب آن، یک مجلس انقلابی می‌باشد و بچه‌ها باید در این زمینه کمک کنند‌.

شاخص انقلابیگری‌، یک شاخص جدی است که عبارت است از: حزب اللّهی، شجاع، صریح و پاک‌دست بودن، داشتن روحیه‌ جهادی و خدمت عاشقانه، و اهل معرفت الهی و مبارزه با سلطه و فساد بودن. این ویژگی‌ها در کنار هم می‌تواند انسان انقلابی بسازد؛ بنابراین باید در انتخاب خود بر این ویژگی‌ها تأکید کنیم.

امیدوارم مجلس‌های خبرگان و شورای اسلامی کاملاً انقلابی باشند تا بتوانیم با مجلس انقلابی، سریع‌تر به اهداف انقلابی خود دست یابیم‌.